The Lawspeaker
05-23-2009, 01:24 PM
Veertig jaar Lauwersmeer
(http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2009/5/23/230509_veertigjaar_lauwersmeer.html)
Het was een werk dat in deze jaren vrijwel zeker niet meer was uitgevoerd: Het Lauwersmeer is veertig jaar geleden afgesloten. Er ontstond een natuurgebied van Europese allure.
Ane Witteveen was er vanaf de begintijd bij betrokken. Hij kwam in 1958 werken bij de pas opgerichte Dienst Lauwerszee. "Nu zouden we de dijken langs de Friese en Groningse kust hebben verhoogd." Niet dat hij er spijt van heeft. Er is een prachtig gebied voor teruggekomen. Witteveen geniet er dagelijks van, hij woont met zijn vrouw in Lauwersoog. Als we vanochtend in alle vroegte bij hem komen, vliegen in het watertje achter het huis de zwaluwen af en aan. Nog enkele weken en de moerasorchis op het veld achter zijn huis staat uitbundig te bloeien.
Lekkende dijk
In 1954, in de Kerst, bij een loeiende storm bleek hoe zwak de Friese en Groningse dijken waren. "Toen lekte het water door de dijk bij Kollummerpomp", zegt Witteveen op een toon waarin de vrees van toen nog doorklinkt. Bovendien hadden de drie noordelijke provincies problemen met hun afwatering. Als het water in de Waddenzee hoog stond konden ze het spuien wel vergeten. Een ingepolderde Lauwerszee, met veel binnenwater, zou een boezem vormen; een opslagplaats voor water, totdat het peil in de Waddenzee zakt en er weer gespuid kan worden. "Reken maar, het binnenwater biedt 2600 hectare aan opslag. Daar kun je heel wat kwijt."
De laatste officiële handeling, veertig geleden, die het ontstaan van het Lauwersmeer inluidde was het laten zakken van twee caissons. Er was enige ervaring met die techniek opgedaan tijdens de herstelwerkzaamheden, in 1953 na de ramp. Maar op deze schaal, caissons gebruiken voor drooglegging van een gebied, dat was nog nooit gebeurd. Uitvoerig was de techniek beproefd in het laboratorium in Emmeloord. "Vijfentwintig stuks hadden we daar liggen, op een onderwaterdrempel, de laatste twee lieten we zakken. Een dag later, op een kentering, hebben we de kleppen neergelaten. Toen werd de dynamiek uit het gebied gehaald."
Miljardenvoudige moord
Wat toen volgde vervult Witteveen nog altijd met groot ontzag. De kracht van de natuur werd in alle hevigheid zichtbaar. "Een ramp voltrok zich, een miljardenvoudige moord op bodemdieren", vat hij het onvermijdelijke proces dat volgde samen. Wadwormen, nonnetjes, alles ging er aan. "Een immens afstervingsgebeuren", noemt Witteveen het. Het volgende proces was het uitdrogen van de kwelders. Wie er oor voor had hoorde het knisperen. Er kwamen zandplaten, die weer droogvielen. "Een unheimisch landschap waar het enorm kon stuiven."
De jaren er na heroverde de natuur het nieuwe land. Planten, vogels, kapmeeuwen, visdieven, eenden –bij honderdduizenden- strandlopers, zilver plevieren. Massa’s vogels die foerageerden op het lage water en de platen in het nieuwe gebied. Er was de moerasandijvie, die prachtig rood kleurt in het hoogseizoen, parnassia’s; begroeiing als op de Waddeneilanden.
Extra gemaal
Veertig jaar later is het nogmaals feest bij de RJ Cleveringsluizen, op de locatie waar destijds in aanwezigheid van koningin Juliana het stroomgat werd gedicht. Onder een blauwe lucht, met uitzicht op Schiermonnikoog dat zich verheft uit de Waddenzee varen reddingsboten, slepers, viskotters tot onderaan de dijk. Net als toen laten ze de scheepshoorn klinken als Max van de Berg, commissaris van de Koningin in Groningen en de Friese gedeputeerde Tineke Schokker de vlag van beider provincies hijsen.
Eerder heeft de gedeputeerde laten weten dat het werk nog lang niet is afgelopen. Door bodemdaling en klimaatverandering is een extra gemaal bij Lauwersoog noodzakelijk. "Dat we weer veertig jaar mee kunnen." Het wordt een duurzaam gemaal, want, houdt de gedeputeerde haar gehoor op de dijk voor, je wilt niet weten hoe veel energie het kost om een gemaal te laten draaien. Daarbij wordt waarschijnlijk gebruik gemaakt van de techniek om energie uit zoet en zout water te halen. "De provincie Friesland ziet goede kansen om die techniek hier en op de Afsluitdijk te gebruiken."
Costa del Sol
Voor de provincie Groningen is een belangrijke zorg een verdere ontwikkeling van het toerisme in het gebied waarbij dilemma’s spelen: Of het gebied zo stil mogelijk houden of er zo veel mogelijk mensen van laten genieten. "We willen niet dat het een Costa del Sol aan de Waddenzee wordt", zegt van de Berg. "Het nationaal park Lauwersmeer koesteren we en we willen het zo goed mogelijk verzorgen."
Hoe blauw de lucht ook is, met de die enkele waddenwolken, er zijn ook mensen die treuren, deze dag. De vissers van Zoutkamp die met hun vloot niet meer bij eigen haven konden komen. Voor wie Lauwersoog nu de thuishaven is. Die zagen hoe na de sluiting van de vloot weinig overbleef. Hoewel, ook de ZK4, laat bij het hijsen van de vlaggen van zich horen en het is die scheepstoeter die het meest welluidend klinkt.
(artikel bevat foto's)
(http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2009/5/23/230509_veertigjaar_lauwersmeer.html)
Het was een werk dat in deze jaren vrijwel zeker niet meer was uitgevoerd: Het Lauwersmeer is veertig jaar geleden afgesloten. Er ontstond een natuurgebied van Europese allure.
Ane Witteveen was er vanaf de begintijd bij betrokken. Hij kwam in 1958 werken bij de pas opgerichte Dienst Lauwerszee. "Nu zouden we de dijken langs de Friese en Groningse kust hebben verhoogd." Niet dat hij er spijt van heeft. Er is een prachtig gebied voor teruggekomen. Witteveen geniet er dagelijks van, hij woont met zijn vrouw in Lauwersoog. Als we vanochtend in alle vroegte bij hem komen, vliegen in het watertje achter het huis de zwaluwen af en aan. Nog enkele weken en de moerasorchis op het veld achter zijn huis staat uitbundig te bloeien.
Lekkende dijk
In 1954, in de Kerst, bij een loeiende storm bleek hoe zwak de Friese en Groningse dijken waren. "Toen lekte het water door de dijk bij Kollummerpomp", zegt Witteveen op een toon waarin de vrees van toen nog doorklinkt. Bovendien hadden de drie noordelijke provincies problemen met hun afwatering. Als het water in de Waddenzee hoog stond konden ze het spuien wel vergeten. Een ingepolderde Lauwerszee, met veel binnenwater, zou een boezem vormen; een opslagplaats voor water, totdat het peil in de Waddenzee zakt en er weer gespuid kan worden. "Reken maar, het binnenwater biedt 2600 hectare aan opslag. Daar kun je heel wat kwijt."
De laatste officiële handeling, veertig geleden, die het ontstaan van het Lauwersmeer inluidde was het laten zakken van twee caissons. Er was enige ervaring met die techniek opgedaan tijdens de herstelwerkzaamheden, in 1953 na de ramp. Maar op deze schaal, caissons gebruiken voor drooglegging van een gebied, dat was nog nooit gebeurd. Uitvoerig was de techniek beproefd in het laboratorium in Emmeloord. "Vijfentwintig stuks hadden we daar liggen, op een onderwaterdrempel, de laatste twee lieten we zakken. Een dag later, op een kentering, hebben we de kleppen neergelaten. Toen werd de dynamiek uit het gebied gehaald."
Miljardenvoudige moord
Wat toen volgde vervult Witteveen nog altijd met groot ontzag. De kracht van de natuur werd in alle hevigheid zichtbaar. "Een ramp voltrok zich, een miljardenvoudige moord op bodemdieren", vat hij het onvermijdelijke proces dat volgde samen. Wadwormen, nonnetjes, alles ging er aan. "Een immens afstervingsgebeuren", noemt Witteveen het. Het volgende proces was het uitdrogen van de kwelders. Wie er oor voor had hoorde het knisperen. Er kwamen zandplaten, die weer droogvielen. "Een unheimisch landschap waar het enorm kon stuiven."
De jaren er na heroverde de natuur het nieuwe land. Planten, vogels, kapmeeuwen, visdieven, eenden –bij honderdduizenden- strandlopers, zilver plevieren. Massa’s vogels die foerageerden op het lage water en de platen in het nieuwe gebied. Er was de moerasandijvie, die prachtig rood kleurt in het hoogseizoen, parnassia’s; begroeiing als op de Waddeneilanden.
Extra gemaal
Veertig jaar later is het nogmaals feest bij de RJ Cleveringsluizen, op de locatie waar destijds in aanwezigheid van koningin Juliana het stroomgat werd gedicht. Onder een blauwe lucht, met uitzicht op Schiermonnikoog dat zich verheft uit de Waddenzee varen reddingsboten, slepers, viskotters tot onderaan de dijk. Net als toen laten ze de scheepshoorn klinken als Max van de Berg, commissaris van de Koningin in Groningen en de Friese gedeputeerde Tineke Schokker de vlag van beider provincies hijsen.
Eerder heeft de gedeputeerde laten weten dat het werk nog lang niet is afgelopen. Door bodemdaling en klimaatverandering is een extra gemaal bij Lauwersoog noodzakelijk. "Dat we weer veertig jaar mee kunnen." Het wordt een duurzaam gemaal, want, houdt de gedeputeerde haar gehoor op de dijk voor, je wilt niet weten hoe veel energie het kost om een gemaal te laten draaien. Daarbij wordt waarschijnlijk gebruik gemaakt van de techniek om energie uit zoet en zout water te halen. "De provincie Friesland ziet goede kansen om die techniek hier en op de Afsluitdijk te gebruiken."
Costa del Sol
Voor de provincie Groningen is een belangrijke zorg een verdere ontwikkeling van het toerisme in het gebied waarbij dilemma’s spelen: Of het gebied zo stil mogelijk houden of er zo veel mogelijk mensen van laten genieten. "We willen niet dat het een Costa del Sol aan de Waddenzee wordt", zegt van de Berg. "Het nationaal park Lauwersmeer koesteren we en we willen het zo goed mogelijk verzorgen."
Hoe blauw de lucht ook is, met de die enkele waddenwolken, er zijn ook mensen die treuren, deze dag. De vissers van Zoutkamp die met hun vloot niet meer bij eigen haven konden komen. Voor wie Lauwersoog nu de thuishaven is. Die zagen hoe na de sluiting van de vloot weinig overbleef. Hoewel, ook de ZK4, laat bij het hijsen van de vlaggen van zich horen en het is die scheepstoeter die het meest welluidend klinkt.
(artikel bevat foto's)