Stille schending van het regeerakkoord
Twee zielen strijden in Klinks borst: de calvinist en de marktadept

Er komt meer marktwerking in de ziekenhuiswereld, mits uit evaluatie blijkt dat deze tot dusverre positieve effecten heeft. Dat staat in het regeerakkoord.
Toch lijkt minister Klink zonder veel tegenstand het regeerakkoord te gaan schenden.

Klink besloot namelijk vorige week tot meer marktwerking in de ziekenhuiswereld – meer vrije, onderhandelbare prijzen vanaf 2011 – ondanks dat uit de enige degelijke evaluatie tot nu toe, de noodzakelijke positieve gevolgen niet bleken.

Dalen
Te veel factoren zijn onzeker, zo valt te lezen in het evaluatieonderzoek van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) uit oktober 2009. Het is aannemelijk dat de wachtlijsten zijn gedaald, zegt de NZa bijvoorbeeld maar ‘door het gebruik van nieuwe wachtlijstdefinities in 2008 is het niet goed mogelijke om conclusies te verbinden aan de wachttijdontwikkeling’.
En ronduit negatief is het dat de prijzen niet zijn gedaald, maar gestegen. Maar de vrije en niet-vrije prijzen zijn ‘moeilijk te vergelijken, omdat er een andere bekostiging aan ten grondslag ligt’.

Uit de enige echte evaluatie blijkt dus helemaal niet dat de resultaten tot dusverre positief zijn. (Het Centraal Planbureau sprak onlangs de verwachting uit dat vrije prijzen de zorg een half miljard goedkoper zullen maken, maar dat is een verwachting, geen evaluatie.)
Er zijn domweg te veel onzekerheden. Er is zo veel veranderd dat vergelijkingen niet mogelijk zijn en er geen heldere conclusies te trekken zijn.

Geoordeeld naar de criteria van het regeerakkoord – alleen voortgaan bij positieve resultaten – moet het beleid dus een pas op de plaats maken. Maar dat doet Klink niet en de Kamer dwingt hem er tot nu toe ook niet toe.

Kritiek is er wel, met name van SP en PvdA, die vrezen dat het publieke belang teloor gaat en dat artsen zich gaan toeleggen op lucratieve behandelingen ten koste van mensen met moeilijker en riskantere aandoeningen. Daar hebben ze helemaal gelijk in. Alleen is dat geen reden voor vrees: het zijn domweg beoogde effecten van marktwerking.

Veronderstelling
Het is immers een veronderstelling van marktwerking dat mensen vooral door geld gedreven worden en dat ze keuzes maken die henzelf het meeste geld opleveren.

Als ze dat niet doen, moeten ze het alsnog leren. Legio artsen worden momenteel op cursus gestuurd om hun behandelingen beter af te stemmen op waar geld zit.

Klink kan die kritiek niet helemaal naast zich neerleggen. Misschien verklaart dat de schizofrenie die zijn beleid ook kenmerkt. Klink besloot vorige week tot marktwerking, maar ook tot een budgetplafond. Als ziekenhuizen het voor hen vastgestelde budget overschrijden, moeten ze geld terugbetalen. Dus ziekenhuizen moeten meer commerciële bedrijven worden en zo veel mogelijk produceren en zo ‘financieel gezond’ mogelijk zijn. Maar als ze daar goed in worden, krijgen ze straf.

Klink wil het beste van twee werelden: de concurrentie, efficiëntie en klantgerichtheid jegens lucratieve klanten van de markt en de kostenbeheersing en eerlijke verdeling van een publiek stelsel. Maar die werelden staan op gespannen voet.

Klink lijkt die spanning niet te erkennen. Hij neemt halfslachtige maatregelen die beide doelen bemoeilijken: wel vrije prijzen, maar ook een budgetplafond. Wel zo veel mogelijk geld verdienen, maar als je daar goed in wordt, boete betalen. Wel concurrentie, maar niet de meest lucratieve klanten mogen selecteren.

Streng
Klink is als een strenge vader die zijn puberkinderen wel toestaat naar een feestje te gaan maar ze vervolgens verbiedt daar te lachen, te drinken en te dansen.

Twee zielen strijden zo te zien in Klinks borst: de marktadept en de calvinist met zijn hand op de publieke knip. Maar die twee gaan niet samen. Hij probeert ze toch te verzoenen en komt zo op contradictoire maatregelen. Ook daarin zou de Kamer hem tot de orde moeten roepen.
Bovenal moet de Kamer hem dwingen zich aan het regeerakkoord te houden: geen verdere marktwerking in de ziekenhuiszorg zonder dat uit evaluatieonderzoek blijkt dat de effecten tot dusverre positief zijn.