Het Nederlandse medialandschap

[The Lawspeaker]

Men zou ook dan opnieuw kunnen investeren in de publieke omroep met een vernieuwd mediapark- waar je ook nog eens creatieve industrie zou kunnen ontwikkelen en met vernieuwde decors, stijlen, installaties en kunnen kijken hoe de kijker zelf ook meer invloed kan uitoefenen.


Ik denk dan aan EenVandaag of aan VPRO Andere Tijden.

[Crossbow]

Je bedoelt ook invloed op de keuze van onderwerpen? Dat geeft weer een nieuwe dimensie.

[Heimmacht]

Ik vind de publieke omroep soms een verademing vergeleken met al die andere sh$%t die op tv te vinden is.
Ik vind de thema´s kunst,cultuur en muziek erg interessant, en die komen daar vaak aan bod.

[Heimmacht]

Ten eerste kijk ik nauwelijks tv en mijn luisteren naar de radio is beperkt tot Radio 4 en Rapaille.

De publieke omroep dient ten eerste natuurlijk een duidelijk omschreven taak te hebben. Dit is in de eerste plaats informatie voorziening, zowel in de vorm van nieuws als documentaires met een niet al te hoog infotainment gehalte. Ook zal het verantwoordelijk moeten zijn om de bevolking op de hoogte te houden van politieke ontwikkelingen, hoewel in dit verband er ook ruimte moet voor volksvertegenwoordigers om hun eigen zegje te doen.

Kwa cultuur zal de nadruk moeten liggen op hoog cultuur al moet er ook ruimte voor wat meer folkloristische en streek gebruiken. Echter wel dienen verstaan te worden dat zaken zoals Ali B en weet ik veel wat nog meer tot het verleden behoren, ze zoeken hun heil maar ergens anders.

Aangezien de staat in mijn visie ook een spirituele dimensie heeft, moet er ook ruimte zijn voor levensbeschouwelijke programmering. Echter zoals Civis Batavi zelf al stelde dient er natuurlijk wel een beperking zijn in het aanbod.

Er mag wel ruimte zijn voor een zekere mate van vermaak, maar die dan wel van de juiste kwaliteit te zijn. Zoals eigenlijk alles op de publieke omroep.

Om de kwaliteit te waarborgen is er natuurlijk een overzicht commitee nodig waarbij ook een politieke censor betrokken zou moeten zijn. Hun taken dienen echter duidelijk omschreven te worden, om te verkomen dat ze hun positie misbruiken om bepaalde agenda´s door te drukken.

Ik lees nu pas dit stukje, maar dat is een erg goed idee! Kent iemand het voor oorlogse tijdschrift 'Hamer' ? Een aantal jaren terug ging ik wel eens naar een oud boekenwinkeltje (wat voornamelijk dit soort oude schatten had en enorm veel boeken over cultuur, anthropologie, germaanse letterkunde, en WW2.)

Helaas bestaat hij niet meer (het winkeltje en eveneens het tijdschrift), MAAR daar vond ik dit tijdschrift voor de eerste keer, en in dat blad kwam alles aan bod waar wij nu (en vooral in deze draad) zo naar hunkeren.

Edit: Ik lees net dat het een SS tijdschrift was :S, ik dacht dat het eerder al was uitgegeven..

[Groenewolf]

[B]Ik lees nu pas dit stukje, maar dat is een erg goed idee! Kent iemand het voor oorlogse tijdschrift 'Hamer' ?

Kom het soms wel tegen op boekenmarkten.

[The Lawspeaker]

VARA siddert voor ‘rechtse kanonnen’ Wakker Nederland

De komst van een zestal gerenommeerde rechtse commentatoren naar omroep Wakker Nederland heeft tot grote paniek geleid bij de VARA. Dat melden bronnen op het Mediapark. Wakker Nederland, dat veel kritiek uit conservatieve hoek te verduren heeft gehad, probeert met namen als Arend Jan Boekestijn, Frits Huffnagel, Thomas Lepeltak en Eric Nordholt alsnog zijn ambities als liberaal-conservatieve omroep waar te maken. Die omslag blijkt nu de VARA, en vooral de makers van actualiteitenrubriek Uitgesproken VARA, te doen sidderen. “Het zijn vooral de messcherpe analyses van de rechtse kanonnen Huffnagel en Lepeltak die VARA-presentator Jan Tromp nachtmerries bezorgen. Maar ook voor Nordholt is hij doodsbang,” vertelt een zegsman. “Die vent is bejaard en al eeuwen weg als politiecommissaris, zit nu bij de VVD, maar hij wint alleen maar aan kracht. Een soort Wim Bosboom.”

Dat de VARA in rep en roer is, wordt onder meer afgeleid uit de voortdurende aanwezigheid van Marcel van Dam in de socialistische vergaderburelen. Waarnemers hebben diens limousine met volgauto’s de afgelopen dagen meermalen zien aanrijden om pas diep in de nacht weer te vertrekken. Volgens eerdergenoemde bron zouden in hoog tempo noodscenario’s worden ontwikkeld. Zo moet de entree van enkele oud-communisten en hoogbejaarde SDAP’ers de rubriek Uitgesproken VARA een nóg uitgesprokener karakter verschaffen. Daarnaast zou wetenschapper Jaap van Donselaar, als extreemrechts-expert verbonden aan de Anne Frank Stichting, gevraagd zijn via ingezonden stukken te wijzen op de gevaren voor de rechtsstaat die de ‘vernieuwing’ bij Wakker Nederland meebrengt. Ten slotte zou er een zogenoemd ‘Amice’-briefje van Jacques Wallage onderweg zijn naar voorzitter Hagoort van de Publieke Omroep. In dat schrijven wordt de omroepbaas gewezen op verantwoordelijkheden die ‘verder gaan dan de kijkcijfers en de wenselijkheid van enige profilering’.

Het gerucht wil overigens dat de VARA inmiddels een oogje heeft op René Danen als nieuwe anchorman van Uitgesproken VARA, maar dit kon nog niet worden bevestigd. Wel zijn Noord-Koreanen gesignaleerd op het Mediapark, mogelijk echter in het kader van een al langer lopend uitwisselingsprogramma van de VARA en enkele Aziatische media.

Bron: De Speld (13 januari 2011)

[Crossbow]

Gelukkig wordt de VARA-stem verder gepareerd. Figuren als Van Dam vind ik tot de meest weerzinwekkende van de linkse kerk behoren, maar hij is gelukkig al op leeftijd en kan luxueus verder leven op zijn boerderij van 1 miljoen. Tjaja, die sociaaldemocraten, die hebben het als betere mensensoort ook ècht verdiend niewaar? Was die fatterige Jan Tromp niet een van de hoofdredacteuren van de Volkskrant?

Jammer alleen dat die liberale commentatoren de VS zo vaak als ijkpunt nemen, en dat land als voorbeeld aanprijzen. Het zijn meestal overtuigde aanhangers van het transatlantische bondgenootschap.

[The Lawspeaker]

Je bedoelt ook invloed op de keuze van onderwerpen? Dat geeft weer een nieuwe dimensie.

Ook dat. Het moet althans mogelijk zijn op de digitale tv programma's op te vragen zodat je je eigen programmering kunt samenstellen.

Ook zou het een zegen zijn voor de publieke omroepen (zeker voor de VARA) als die ouwe lijken (ja ik heb het bijv. over Marcel van Dam, Midas Dekkers en Paul Witteman) eens met pensioen gingen en een nieuwe (bevlogen) generatie journalisten het over nam.

Dan zou de VARA kunnen worden hervormd naar een modern sociaaldemocratisch alternatief voor opkomende zenders als WNL, Powned etc. (want er moet altijd toch wel enige balans zijn). En ze zouden dan net zo goed het beste spul van Llink bij de VARA kunnen indelen.

Ik hoop dan ook dat een nieuwe generatie gelijk zo verstandig is om kansloos amusement ("Najib wordt wakker") overboord te gooien en zich meer op een serieus antwoord te richten (dingen zoals "De Ombudsman" of "Zembla").

En nog meer:

Mijn idee is het om het langs de geleidelijke weg te doen. Hiervoor kan de Benelux gebruikt worden om Nederlandse en Belgische wetten te harmoniseren maar ook de instituties dienen geharmoniseerd te worden. Een voorbeeld: het omroepbestel in België en Nederland:

De Vlaamse VRT en de Waalse RTBF dienen herenigd te worden als de BRT/RTB (Belgische Radio- en Televisieomroep/ Radio-Télévision Belge) die dan enkel de nieuwsuitzendingen verzorgd terwijl de rest van het mediawezen zoals in Nederland aan naar omroepvereniging naar levensbeschouwelijke zuil wordt ingedeeld). Over het algemeen zullen de zuilen tweetalig dienen te zijn wat dus betekend dat dus de programma's in het Nederlands of het Frans zullen worden uitgezonden en dus elke keer ondertiteld dienen te worden. Op de radio kan men zowel Nederlandstalige als Franstalige uitzendingen doen.

Ook zou men in België en Nederland veelal dezelfde programma's kunnen uitzenden en soms zelfs onder de zelfde naam (bijvoorbeeld een Nederlandse en een Belgische versie van EenVandaag of Andere Tijden) waarbij ook vaak presentatoren worden uitgewisseld.

Je zou bijvoorbeeld nog wel eens Erwin Kroll op de BRT kunnen zien en Sabine Hagendoorn op de NOS of dat het NOS-nieuws wordt voorgelezen door iemand als Goedele Wachters en het BRT-nieuws door Sacha de Boer en dat steeds meer programma's gezamenlijk worden aangepakt en dat het zelfs zo ver doorgaat dat veel namen op elkaar lijken en dat zelfs de inrichting veelal hetzelfde is zodat in de toekomst bij een hereniging de culturele schok niet groot zal zijn.

Dit zou zelfs kunnen eindigen met het aannemen van tijdelijke namen zoals Nationale Omroepstichting en Nationale Radio- en Televisieomroep.

[YOUTUBE]Bep-EzypCxA[/YOUTUBE]

We gaan de barricade op tegen mogelijke nieuwe bezuinigingen. Het kabinet onderhandelt nu koortsachtig over nieuwe bezuinigingen en de publieke omroep is voor een aantal politieke partijen een gewild doelwit. In onze grafische rubriek Altijd Wat Wijzer worden de feiten en cijfers over ons publieke bestel, dat één van de goedkoopste van Europa blijkt te zijn, op een rij gezet.

De omroepen en medewerkers hebben zich bij de eerste bezuinigingronde terughoudend opgesteld. De 200 miljoen die in eerste instantie werden voorgeschoteld, zijn in Hilversum zonder morren geaccepteerd. Maar nieuwe bezuinigingen zouden desastreus zijn. Op dit moment moeten de omroepen 22% terug in budget. Komt daar een nieuwe schep boven op, dan sloop je een zeer gewaardeerde Publieke Omroep.


De situatie in Nederland
In de Altijd Wat Wijzer stellen we dat een huishouden 99 euro kwijt is aan de Publieke Omroep. Dat hebben we als volgt berekend: we hebben de jaarlijkse overheidsbijdragen van drie onderdelen bij elkaar opgeteld.

Te weten: de bijdrage aan de Nederlandse Publieke Omroep (uit het jaarverslag 2010) de bijdrage aan de regionale media-instellingen (Aangevraagd bij het Commissariaat van de Media over 2010) de bijdrage aan de lokale media-instellingen (Aangevraagd bij het Commissariaat van de Media over 2010).


Van dat totaalbedrag hebben we de STER-inkomsten afgetrokken omdat die rechtstreeks terugvloeien naar het ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.

Dat alles hebben we gedeeld door het aantal huishoudens in Nederland. We hebben bewust voor het aantal huishoudens gekozen en niet voor het aantal Nederlanders, omdat wel bijna ieder huishouden (97,6%) een televisie heeft en niet ieder individu.

Om de Nederlandse situatie te kunnen vergelijken met die van andere Europese landen hebben we gebruik gemaakt van rapporten van de European Broadcasting Union met cijfers over 2010.

Om alles goed te kunnen vergelijken hebben we de cijfers van 2010 gebruikt. De cijfers van dat jaar zijn namelijk zowel van Nederland als het buitenland compleet beschikbaar.

[The Lawspeaker]

In de afgelopen jaren is er in het medialandschap wat veranderd en we kunnen eigenlijk van een slow-motion collapse, een langzame ineenstorting, spreken.

Gemiddeld weekbereik NPO (2016)

De Nederlandse publieke omroep (NPO) maakt programma’s voor alle Nederlanders. Een groot deel van de bevolking stemt dan ook regelmatig af op de NPO. Het percentage Nederlanders dat tijdens een week minstens 15 minuten aaneengesloten één of meerdere programma’s bekijkt, wordt het weekbereik genoemd.

De Stichting Kijkonderzoek (SKO) is als onafhankelijke organisatie verantwoordelijk voor de totstandkoming van de kijkcijfers. SKO monitort dagelijks nauwkeurig hoeveel mensen er naar welk televisieprogramma kijken. De NPO bewerkt deze cijfers en rapporteert jaarlijks over bereik van haar zenders in de Jaarlijkse Terugblik. Hierbij hanteert de NPO een strengere norm voor bereik dan de SKO. Iemand moet minstens 15 minuten aaneengesloten een televisiezender bekijken voordat deze als ‘kijker’ wordt bestempeld. Bij de rapportages van SKO ligt deze grens op 1 minuut aaneengesloten kijken.

Het is voor SKO nog een uitdaging om uitgesteld kijken in het kijkonderzoek mee te nemen. Het uitgesteld kijken betreft het kijkgedrag naar televisiecontent op een ander moment dan deze werd uitgezonden door de zender. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, bijvoorbeeld door een televisieprogramma te pauzeren of door het op te nemen met een harddisk-, dvd- of videorecorder. Ook kan een televisieprogramma, film, documentaire of serie “On Demand” via de settop-box worden opgevraagd. Met de opkomst van de smart TV, die direct in verbinding met het internet staat, is het ook mogelijk om een gemist programma terug te kijken via een applicatie op je televisie.

Sinds 2008 is het uitgesteld kijken tot en met 6 dagen na uitzending via het televisiescherm en via randapparaten in de kijkcijfers opgenomen. Sinds 2013 wordt ook het uitgesteld televisiekijken, waarbij een ander apparaat dan een digitale decoder, harddisk of Connected TV het signaal verzorgt, meegenomen in het uitgesteld kijken. Sinds 2015 wordt het uitgesteld kijken tot 28 dagen naar uitzending gemeten. Uitgesteld kijken op andere apparaten dan televisieschermen, zoals tablets, smartphones of laptops, worden momenteel nog niet structureel gemeten. SKO heeft daartoe een aantal projecten opgezet die bij elkaar tot een nieuw online en offline kijkcijfer moeten leiden; het VideoTotaal.


Het weekbereik (minstens 15 minuten aaneengesloten gekeken) van de NPO kwam in 2016 uit op 77,7%. Vanaf 2010 neemt het weekbereik ieder jaar iets af. Deze daling wordt deels verklaard doordat het huidige kijkonderzoek nog onvoldoende is afgestemd op de nog steeds toenemende digitalisering. Van de drie televisiezenders van de NPO heeft NPO 1 veruit het grootste weekbereik (in 2016 gemiddeld 68,6%). De relatief grote daling in het bereik van NPO 3 komt onder andere doordat de Champions League vanaf 2016 niet meer te zien was op deze zender.

Tijdens 'even' jaren, ook wel evenementenjaren, zijn er grote populaire sportevenementen zoals de Olympische Spelen en het WK en EK voetbal. De populariteit van deze evenementen komt tot uiting in het enigszins fluctuerende bereik van de landelijke publieke zenders, met name NPO 1.

	NPO1	NPO2	NPO3	Nederlandse publieke omroep
2009	75,80%	48,10%	57,60%	85,00%
2010	77,30%	49,40%	55,70%	86,10%
2011	75,10%	47,70%	54,70%	84,80%
2012	75,40%	47,90%	54,00%	84,30%
2013	72,20%	45,80%	54,60%	82,50%
2014	73,60%	44,80%	50,00%	82,40%
2015	69,70%	42,60%	47,10%	79,30%
2016	68,60%	41,00%	42,00%	77,70%

Terugblik NPO

Er worden nu steeds meer plannen ontwikkeld om het hele ding te hervormen:

Vier plannen om de publieke omroep te verbouwen

NPO De programma’s van de publieke omroep zijn populair, maar het instituut ligt onder vuur. In Den Haag en Hilversum wordt vergaderd over de toekomst. NRC presenteert vier hervormingsplannen.

Hoera, het gaat goed met de publieke omroep! De NPO is de best bekeken omroep, per avond kijken gemiddeld 1,8 miljoen mensen, 35 procent van alle kijkers, naar een van de drie publieke zenders. En die miljoenen kijkers geven hoge cijfers voor de programma’s. Ook de critici vinden de programma’s van de NPO het mooiste, als je kijkt naar de aandacht die ze krijgen in de tv-recensies en naar de jaarlijkse Nipkowschijf, die vrijwel altijd naar de publieke omroep gaat. En dat alles op een koopje: de NPO behoort tot de goedkoopste van West-Europa.

Maar ondertussen lijkt het heel slecht te gaan met de NPO. De programma’s oogsten waardering, maar het instituut krijgt klappen. De NPO wordt fossiel, ingewikkeld, spilziek, zelfgenoegzaam, log en gesloten bevonden. Politici vinden de omroep te duur. Populisten schoppen tegen de NPO als ‘linkse staatsomroep’ – de spreekbuis van de gevestigde orde. Krantenuitgevers hekelen de oneerlijke concurrentie op de moeilijke digitale markt. Commerciële omroepen hekelen de valse concurrentie op de moeilijke advertentiemarkt. Kortom, de NPO heeft een imagoprobleem.

Los daarvan zijn er ook reële gevaren. Het NPO-publiek vergrijst (nu gemiddeld 58 jaar) en krimpt. Jongeren zitten online, kijken weinig tv. De reclame-inkomsten zijn gedaald, het ministerie van OCW, die de omroep onderhoudt, heeft de afgelopen jaren 179 miljoen euro van het jaarbudget afgehaald. En dat is nog niet afgelopen: dit jaar krijgt de omroep 802 miljoen euro, volgend jaar 780 miljoen, en daarna 750 miljoen. Daarnaast staat de Nederlandse media-industrie in zijn geheel onder druk van de Amerikaanse mediareuzen. Google en Facebook slurpen de reclame-inkomsten op, YouTube en Netflix de kijktijd.

Daarom wordt in Den Haag en Hilversum momenteel serieus vergaderd over de toekomst van de NPO. Maandag debatteert de Tweede Kamer over de omroep, in het voorjaar komt minister Slob (Media, ChristenUnie) met zijn visie op de toekomst van het omroepbestel. En doordat de nood hoog is, komen er nu scenario’s op tafel die tot voor kort ondenkbaar waren. NRC presenteert alvast vier hervormingsplannen – even geen rekening houdend met wetten die in de weg staan, en praktische bezwaren, en ook weemoedigheid die des avonds komt, wanneer men denkt aan al die eerdere plannen die in de la eindigden.


1. De reclamevrije omroep
Dit is de eenvoudigste ingreep, ook goed te combineren met andere hervormingen. Gewoon geen reclame meer op de publieke omroep, ook niet online. Daardoor ontstaat wel een gat van 150 miljoen in de begroting. Dat kan de omroep opvangen door minder te gaan maken, of het ministerie van OCW past bij. Zonder reclame ben je ook verlost van de zorgen om de krimpende tv-reclamemarkt.

Nu letten de beleidsmakers sterk op kijkcijfers; zonder reclame zouden ze zich meer druk kunnen maken over kwaliteit en publieke waarde. Dat zag je bijvoorbeeld bij de laatste, goeddeels teruggedraaide bezuinigingsplannen – nodig na de dalende reclame-inkomsten: de NPO was van plan te snijden in de journalistieke zender NPO 2, de jongerenzender NPO 3, maar liet de hoofdzender NPO 1 ongemoeid. Want op die zender zijn de kijkcijfers hoog, en wordt het geld verdiend.
Voorvechter in Den Haag: SP en GroenLinks.

Voordelen
Het scheelt een hoop ergernis, vooral online. En zonder reclame kan de NPO pas echt een non-profit publieke instelling zijn; vrij van commerciële belangen. Alleen al het feit dat de NPO marktleider wil zijn – een term uit het bedrijfsleven – getuigt van een commerciële instelling. Zonder reclame zou de NPO ook minder kwetsbaar zijn voor het verwijt van oneerlijke concurrentie van andere mediabedrijven.

Nadelen
Je gooit veel geld weg – 20 procent van het OCW-budget. En het is nog maar de vraag of OCW dat wil bijpassen. Het zou de NPO nog afhankelijker maken van de politiek. De reclamemarkt mag dan wel fluctueren, de politiek is ook grillig. Het beeld van de laatste acht jaar: Den Haag stelt steeds meer eisen en stort steeds minder geld.

2. De open omroep
Er komt één publieke omroep, net als in andere landen. De NPO-organisatie (het centraal bestuur) fuseert hiervoor met de NOS en de NTR. De andere negen omroepen worden tv-producenten: ‘publieke producenten’. Zij maken programma’s op bestelling. Maar ook andere producenten kunnen rechtstreeks leveren aan de NPO, zonder tussenkomst van een omroep. Maatschappelijke en culturele organisaties mogen ook programma’s maken, bijvoorbeeld door samen te werken met een tv-producent. Het NRC-journaal? Waarom niet.

Het monopolie van de omroepen wordt doorbroken: iedereen mag leveren, zolang de programma’s maar kwaliteit hebben, en publieke waarde. Die worden bewaakt door genre-coördinatoren van de NPO. Je kunt ook denken aan één gedetacheerde NPO-redacteur per programma, die bij de productie wordt betrokken. Ook zou je voor de omroepen, hoeders van de publieke waarde, een deel van het budget kunnen garanderen.
Versies van dit plan werden ook al in 2005 en 2014 gelanceerd, tevergeefs, en het kwam onlangs opnieuw boven als plan van NTR-directeur Paul Römer in het AD, en als item in Zondag met Lubach.

Voordelen
Het is goedkoper (skip the middle man) en het is pluriformer. Dit helpt tegen het verwijt dat de publieke omroep een gesloten bolwerk is, waar omroepen hun monopolie bewaken. Nieuwe omroepen mogen er alleen bij als ze zich aansluiten bij een bestaande omroep – niet bepaald een prikkel voor vernieuwing. Het plan van de open omroep vernieuwt een verouderd bestel dat nog stamt uit de tijd van de verzuiling – met voor iedere zuil een omroep. De huidige omroepen representeren niet meer het huidige Nederland. Hun profielen zijn bovendien verwaterd. BNNVARA is niet meer herkenbaar als socialistische omroep. De legitimering, omroepen vertegenwoordigen leden, verdampt ook snel. Leden lopen snel weg, het kost de omroepen veel geld om ze binnen te halen. De minister moet nog een list bedenken om PowNed en WNL binnen te houden, want die gaan in de volgende concessieperiode 2021-2025 de ledendrempel niet halen.

Nadelen
Een enorme verbouwing, met het risico dat je het kind met het badwater weggooit. De omroepen zullen flink krimpen, en houden in dit systeem wellicht niet het hoofd boven water. Ander risico: als tv-producenten, met hun winstoogmerk, rechtstreeks op tv kunnen, komen de publiek waarden in gevaar. Voorbeeld: tv-producent Stepping Stone bedacht Vetgelukkig, een programma over de maagverkleining van Patty Brard. Omroep NTR bedacht daar vervolgens allerlei informatieve ingrediënten over obesitas bij. Dat laatste had je zonder tussenkomst van de omroep niet gehad. Maatschappelijke instellingen zullen in hun programma’s vooral hun eigen belang vooropstellen. Een programma over het Rijksmuseum, gemaakt door het Rijksmuseum, zal niet al te kritisch zijn. Verder verstoor je het wankele evenwicht in Hilversum tussen de omroepen en het centraal gezag. In dit plan krijgen de managers van de NPO-organisatie wel heel veel macht.

3. De online omroep
We heffen jongerenzender NPO 3 op; die gaat volledig online. Daar zitten namelijk de jongeren. De tv-kijker van NPO3 is gemiddeld 46 jaar. Dat is geen jongere, hoe graag hij dat ook zou willen. De BBC ging ons voor; die haalde in 2016 jongerenzender BBC Three van de televisie, om alleen online verder te gaan.

Niet alleen jongeren, de kijkers verhuizen in het algemeen van reguliere tv naar online video. De NPO moet de kijkers volgen, en zijn programma’s ruimhartig verspreiden over zoveel mogelijk platforms. Dus ook op YouTube en op bijvoorbeeld Netflix. De NPO moet samen met RTL en Talpa TV serieus werk gaan maken van NLZiet, het gezamenlijke videoplatform dat nu een sluimerend bestaan leidt. Dat is de enige manier om te kunnen blijven bestaan naast Netflix en andere grote videodiensten.

Voordelen
Verjonging, veel meer mensen maken kennis met de NPO-programma’s. Verder ligt de toekomst van video online, dus de NPO moet zich haasten. Een beter online beleid versterkt de positie van de NPO tegen de mediareuzen.

Nadelen
Ondanks de krimp blijft televisie voorlopig het dominante medium; Nederlanders kijken een kleine drie uur per dag. Een platform als NPO 3 is dus belangrijk voor de status, de kijkcijfers en de herkenbaarheid. Verder loopt de NPO het risico dat het merk verwatert: op andere platforms is de video minder goed herkenbaar als publieke programma’s. Op de eigen platforms kun je beter laten zien: u bent nu bij de publieke omroep. Verder: je helpt de concurrenten als je je video aan hen verkoopt, of met hen samenwerkt.

4. De smalle omroep
De NPO gaat alleen nog maar publieke programma’s in de nauwe zin brengen: nieuws, opinie, talkshows, documentaires, kunstrubrieken, concerten, kwaliteitsdrama, levensbeschouwing. Geen amusement meer, geen reality, geen sport, geen Boer Zoekt Vrouw, geen Wie is de Mol. Dat kunnen de commerciële zenders immers ook prima maken.

Om te voorkomen dat alleen de geschoolde bejaarden blijven zitten, moet de omroep daarbij wel inzetten op talkshows en nieuwsprogramma’s die een breed publiek trekken: EénVandaag, De Wereld Draait Door, het achtuurjournaal. De lat moet lager.
Voorvechter in Den Haag: de VVD.

Voordelen:
Zo krijg je een duidelijk en gerespecteerd profiel als publieke omroep. Geen discussie meer over Frans Bauer en Patty Brard. Geen ergernis meer over BN’ers in kano’s of auto’s in vreemde oorden. Ook geen gemor meer van de concurrentie. En het is ook goedkoper.

Nadelen
Veel minder kijkers, misschien blijven er maar een half miljoen zitten. De NPO zal afzakken naar een vierde plaats in de kijkcijferlijst, achter RTL en Talpa TV. Dat betekent ook minder invloed, minder reclame, minder geld, en het gevaar dat er inderdaad alleen hoger opgeleide ouderen overblijven. Daarmee loopt het draagvlak van de NPO ernstig gevaar. Als grote groepen afhaken, zullen deze met recht protesteren tegen een omroep die er alleen voor de hoger opgeleide ouderen is, maar die wel door iedereen betaald moet worden.

De publieke omroep is verdeeld en komt met twee toekomstplannen

Omroeppolitiek De minister wil de publieke omroep hervormen. Die komt nu met twee verschillende plannen. Eén van het centraal bestuur, en een van de omroepen.


Rutger Castricum presenteert het politieke programma De Hofbar (PowNed). Foto Hans Tak

„Ja, nu krijgt de minister twee enveloppen op zijn bureau”, zegt Jan Slagter, directeur van Omroep MAX. Het was beter geweest als dat één envelop was. Dat had ook weer een postzegel gescheeld.”

Slagter doelt op de twee plannen die de publieke omroep deze week opstuurt naar minister Arie Slob (Media, Christenunie). Slob wil de publieke omroep hervormen. Dit voorjaar, naar verwachting in maart, komt hij met zijn visie op de Nederlandse media. Daarvoor heeft hij aan Hilversum gevraagd wat zij zoal anders zouden willen doen. Deze week krijgt hij daarop twéé antwoorden. Het centraal NPO-bestuur stuurt hem een hervormingsplan. Maar de losse omroepen – verenigd in het College van Omroepen (CvO) – komen met een eigen, afwijkend tegenplan.

Wat staat er in die plannen en waarin verschillen ze van elkaar? De plannen zijn vertrouwelijk, maar NPO-voorzitter Shula Rijxman en CvO-voorzitter Arjan Lock (tevens EO-directeur) willen wel vertellen wat er ongeveer in staat.

Meer ruimte voor buitenstaanders
Een verschil van inzicht tussen de twee gaat over de taakverdeling van de NPO en de omroepen. Officieel maken de omroepen de programma’s en zorgt de NPO voor de distributie. Maar in praktijk bemoeit de NPO zich ook met de inhoud. Bovendien draagt de NPO zelf programma’s aan. Sommige directeuren vinden dat ze zo programma’s opgedrongen krijgen.

Maatschappelijke organisaties en bedrijven kunnen zich namelijk rechtstreeks melden bij het NPO-bestuur met een programma-idee. De NPO koppelt ze vervolgens aan een omroep. Het bestuur wil die mogelijkheid verruimen en eenvoudiger maken, om het omroepbestel meer open te stellen. Het idee is dat deze nieuwe tv-makers bevolkingsgroepen kunnen bedienen die de omroepen uit zichzelf niet kunnen bereiken. Komend jaar kunnen zich ook burgers melden bij de NPO met programma-ideeën.

CvO-voorzitter Lock: „Schoenmaker blijft bij je leest. Omroepen zijn, als maatschappelijke organisaties, het beste in staat om onafhankelijke programma’s te maken. De breedte van de programmering heb ik liever in handen van de diverse omroepen dan bij één NPO-bestuur. Koester de omroepen, koester de pluriformiteit.” Lock denkt dat buitenproducenten evenmin als omroepen in staat zijn om bijvoorbeeld meer jongeren en Nederlanders met een migratie-achtergrond aan zich te binden. „Ik vind dat de omroepen zich daarvoor beter moeten inzetten. Als ik het bij onszelf houd: de EO zou beter zijn best kunnen doen om de 800.000 christelijke migranten te trekken.”


Minderen met reclame
De publieke omroep staat onder druk omdat de reclame-inkomsten teruglopen. Van het huidige budget van 780 miljoen komt ongeveer een vijfde uit reclamegeld (geraamd door de minister op 150 euro). Omdat de minister het verlies dit jaar slechts één keer deels wil compenseren, dreigt er een gat in de begroting te ontstaan.

Het NPO-bestuur wil de reclame op de publieke omroep stapsgewijs afbouwen, mits het Rijk de gemiste inkomsten compenseert. Als experiment wil de omroep eerst beginnen met het weren van reclames rondom kinderprogramma’s en het stoppen met online reclame. Dit laatste maakt overigens slechts 2,5 procent (4 miljoen) uit van de reclame-inkomsten. Afgezien van het grotere kijkplezier van de kijker, moet dit ertoe leiden dat de omroep minder afhankelijk wordt van reclame-inkomsten. Wanneer die dalen, heeft de NPO-directie namelijk de neiging om vooral in te zetten op de kijkcijferhits op NPO 1. Een begrijpelijke commerciële prikkel, die, zo vindt de omroep zelf, niet thuis hoort bij een publieke omroep, waar kwaliteit en maatschappelijke waarde voorop.

Maar ja, minder reclame betekent vooral minder geld, en het is de vraag of de politiek dat blijvend wil compenseren. De Bond van Adverteerders (BvA) stelt in een reactie dan ook dat je beter afhankelijk kunt zijn van reclame dan van de politiek, die zich immers nogal grillig opstelt als het over de publieke omroep gaat. De laatste acht jaar hebben de drie kabinetten-Rutte alleen maar geld van het budget afgehaald.

Het tegenplan van de omroepen wil dan ook niet afbouwen, maar de reclame-inkomsten vastzetten, op bijvoorbeeld 140 miljoen per jaar. Meer verdienen mag de STER niet, en als het bedrag lager uitvalt, moet de politiek bijpassen. CvO-voorzitter Lock: „We willen best van de Ster af, maar belangrijker is een stabiele financiering.”

Leden tellen
De publieke omroep bestaat uit negen losse omroepen (plus de ledenloze NOS en NTR) die allen voor een bepaalde bevolkingsgroep dienen te staan. Het idee is dat je zo een zo breed mogelijk publiek bereikt. Het aantal leden was altijd de makkelijk meetbare maatstaf voor de maatschappelijke verankering: hoe groot is het bevolkingsdeel wat ze vertegenwoordigen, en hoeveel zendtijd en subsidie hoort daarbij?

Die koppeling komt nu onder druk te staan. doordat het aantal omroepleden terugloopt. Bij de vorige telling waren het er nog opgeteld 3,5 miljoen, nu is dit volgens de NPO onder de twee miljoen gezakt. Al langer zeggen politici en omroepmensen dat lid zijn van een vereniging niet meer van deze tijd is. Vooral jongeren hebben er geen zin in. Dus zou je het draagvlak op een andere manier moeten meten. Dat is ook wenselijk omdat, zo bleek bij de vorige telling, het werven van een lid tot tien keer zoveel kost (veertig tot vijftig euro) als dat het oplevert (minimaal 5,72 euro).

„Leden blijven belangrijk,” zegt CvO-voorzitter Arjan Lock. „Leden bieden heel veel toewijding en betrokkenheid.” Maar volgens Lock zouden bij de komende telling van de omroepleden (de peildatum is 31 december) twee criteria moeten gelden: hoeveel leden heeft de omroep? En: heeft de omroep ook van toegevoegde waarde? Bij dat laatste criterium kun je kijken naar de binding met de samenleving. Bijvoorbeeld: met welke maatschappelijke organisaties is deze omroep verbonden?

Nu hebben omroepen nog gegarandeerde budgetten, gebaseerd op de ledenaantallen. Vijftig procent van het complete budget is gegarandeerd. NPO-voorzitter Rijxman wil daar vanaf. Althans, desgevraagd houdt ze dit in het midden, maar in haar nieuwjaarstoespraak zei ze: „Niet de grootte van de omroep telt, of het aantal leden, maar het beste programma. De vraag die daarbij hoort is of de huidige financiële garanties die er nu voor omroepen zijn, ook tot de juiste balans in de programmering leidt.” De omroepen zien dat niet zitten: ze begrijpen wel dat een strijd om de zendtijd, en het bijbehorende geld, tot meer creativiteit en gezonde concurrentie leidt. Maar tegelijk hebben ze vaste financiering nodig voor een stabiele organisatie.

Het NPO-plan voorziet ook in een bezuiniging op de overhead van de omroepen, door bijvoorbeeld de afdelingen van administratie en marketing samen te voegen. VPRO-directeur Lennart van der Meulen gelooft er niet in: „Centralisatie is al een tijdje in de mode – grotere scholen, grotere banken – maar op de een of andere manier leidt het nooit tot een bezuiniging.” Lock wijst er op dat de omroepen onlangs al hebben bezuinigd op de kantoorkosten, en zijn die nu, volgens het rapport van adviesbureau BCG (ingehuurd door de NPO) keurig op het gebruikelijke gemiddelde van 15 procent van de totale kosten.

Dat dit bezuinigingsplan door het NPO-bestuur is bedacht om nog meer macht naar zich toe te trekken, zoals een paar andere omroepdirecteuren opperen, wil er bij Lock niet in: „Ik heb geen zin in dat frame van de machtsvraag. Daar gaat het ons niet om.”

Machtsstrijd
Je hoeft echter geen machtsrealist te zijn om uit het simpele bestaan van twee plannen uit Hilversum te constateren dat er een machtsstrijd gaande is. Zowel Lock als Rijxman zeggen dat ze elkaars plan niet gelezen hebben. Twee plannen in plaats van één is in ieder geval slecht voor de beeldvorming: het versterkt het beeld van de publieke omroep die meer bezig is met innerlijke strijd dan, zeg, de strijd tegen buitenlandse partijen.

Lock zegt over de tegenstelling: „Het gesprek tussen de omroepen en de NPO is niet op gang gekomen. Op één bijeenkomst na; een tweedaagse in november. De NPO was vooral bezig met de formele trajecten van het nieuwe concessiebeleidsplan, en niet zozeer met de minister die een ander publiek bestel wil.”

In haar nieuwjaarstoespraak zegt NPO-voorzitter Rijxman over het tegenplan: „Het lijkt me niet verstandig. We moeten niet terug naar het verleden.” Telefonisch vult de NPO-woordvoerder aan: „Dit is de consequentie van ons pluriforme bestel. Omroepen denken vanuit hun missie, maar wij moeten denken vanuit iedereen.”

Aspirant-omroepen WNL, PowNed en Human moeten in de nieuwe periode 2021-2025 promoveren tot volwaardige omroepen. Maar daarvoor hebben ze voor het einde van dit jaar 150.000 leden nodig. Dat gaat ze niet lukken, is de verwachting.

Dus vraagt het NPO-bestuur aan de minister om de drie toch gewoon binnen te laten. PowNed en WNL zijn een aanvulling op het aanbod, zo is het idee, omdat ze het rechtse geluid laten horen. Het College van Omroepen wil dat ook, maar niet onvoorwaardelijk: de drie omroepen moeten dan toch minstens 50.000 leden hebben.

PowNed vindt leden werven ouderwets en zonde van het geld. Op een andere manier naar de maatschappelijke verankering kijken, vindt de omroep wel zinvol. Online heeft PowNed, naar eigen zeggen, een toegewijde achterban.

Ze mogen dan wel staan te juichen maar het gaat helemaal niet zo goed met de publieke omroep omdat er steeds minder kijkers zijn en omdat er ook steeds meer bezuinigt wordt. Ik zou er eerder voor zijn om het VVD-plan in het tweede artikel reclameloos uit te voeren en ook de talkshows te verwijderen (die kunnen ook naar de commerciële omroep) en dan hebben we, in principe genoeg aan een of twee zenders.

[The Lawspeaker]

Wie is er Nu tegen samenwerking in Europa en wat betekend solidariteit in dat verband? Een column van Sven Hulleman over de Babylonische spraakverwarring mbt Europa, gevoed door de redactionele Brusselse propaganda in onze Nederlandse kranten.