Groene idylle met omvallende schuttingen in woonwijkje Jeruzalem


De wijk Jeruzalem in Amersfoort doet soms qua groenvoorziening niet onder voor een villawijk. © Mark van Wonderen

MOOI VAN LELIJKHEID Is het nou mooi, of lelijk? Of eigenlijk allebei? Journalist en schrijver Mark van Wonderen trekt de regio in op zoek naar plekken die misschien niet het aantrekkelijkst zijn, maar die wel een verhaal vertellen. Vandaag aflevering 3: Jeruzalem in Amersfoort.

In een volledig betegeld voortuintje aan de Stengelweg zit een man zachtjes mee te zingen met de Nederlandstalige muziek die uit zijn transistorradio schalt. Hij zou door sommigen misschien als ‘morsig’ worden bestempeld: blote bast, afgeknipte spijkerbroek met ondefinieerbare vlekken, een oude cowboyhoed op en een blikje bier onder handbereik. Ik had ook wel verwacht - en ok, gehoopt - dit beeld aan te treffen in Jeruzalem, een typische arbeiderswijk die louter bestaat uit kleine huurwoningen. Maar ondanks het aanlokkelijke weer is deze man slechts een van de weinige bewoners die zich aan de buitenwereld toont, en dat is toch wel een beetje een tegenvaller.

Misschien ligt het aan de vakantietijd, maar in Jeruzalem overheerst de rust. Sterker nog: het is er hemeltergend saai. In de hele wijk is ook geen winkel, café of desnoods een buurthuis te bekennen. Alleen het onooglijke pand van de christelijke muziek- en showband Juliana (in 1926 opgericht als tamboers- en pijperscorps) aan de rand van de wijk zorgt nog voor een beetje levendigheid.

Wie Jeruzalem als argeloze bezoeker binnentreedt, zal niet snel ontroerd raken door de immense schoonheid ervan. Op het eerste gezicht is deze Amersfoortse wijk namelijk ronduit lelijk. Straat na straat uniforme rijtjeshuizen van twee verdiepingen hoog die zijn opgebouwd uit op elkaar gestapelde betonblokken. De ramen zijn klein en de architectuur is weinig verheffend. Het lijkt er nog het meeste op alsof iemand zich heeft uitgeleefd op ietwat groot uitgevallen legostenen, maar dan wel van een goedkoper merk.

Maar, dat is dus de eerste indruk. Wie langer rondloopt, ziet wel degelijk de charme van de karakteristieke huizen. Het zijn zogeheten Airey-woningen, vernoemd naar een Engelse ontwerper die een methode ontwikkelde om met betonnen prefab-elementen snel en goedkoop hele wijken uit de grond te stampen. Uitermate gewenst na de Tweede Wereldoorlog. Om de ergste woningnood te lenigen, werden overal wijken met deze woningen neer geplempt, al heeft de sloopkogel in veel gemeenten al iets te enthousiast rondgeslingerd. Ook in Amersfoort gingen stemmen op om de wijk tegen de vlakte te gooien. Maar gelukkig hebben de bewoners dat weten te voorkomen en heeft woningbouwvereniging De Alliantie de jarenvijftigwoningen mooi gerenoveerd.

Bijna te mooi misschien wel. Het heeft inmiddels de monumentenstatus bereikt. Dat deze prachtige lelijkheid voor Amersfoort behouden is gebleven, is goed nieuws. Dat de wijk nog altijd voor de volle honderd procent uit huurwoningen bestaat, is opmerkelijk, meestal wordt een deel verkocht om de renovatie te kunnen betalen. En dus kunnen huurders nu nog altijd leven naar de idealen van de jaren 50, waarin de verheffing van de arbeider hoog in het vaandel stond. Licht, lucht en ruimte moest er zijn en daarom is deze wijk misschien wel zo geniaal: qua groenvoorziening doet Jeruzalem niet veel onder voor een villawijk.

Antennes
En die stilte, waarover ik me net nog beklaagde, is misschien ook juist wel heel erg fijn. Door die karakteristieke bouw en de rust waan je je bij tijd en wijle in een ander decennium. Een gevoel dat wordt versterkt door de was die her en der ouderwets uit een raam te drogen hangt of door de enorme antennes die sommige mensen nog in de tuin hebben staan en die hopelijk bedoeld zijn voor een piratenzender. Ik zou elke locatiescout dan ook willen aanraden om Jeruzalem onmiddellijk in het bestand op te nemen. Het lijkt wel een idylle.

Maar voordat ik doordraaf: Jeruzalem is gelukkig ook weer niet te perfect, en daar kan ik ontzettend van genieten. Net als zoveel andere buurten wordt Jeruzalem ontsierd door de terreur van de Gamma-hekken. Iedereen wil z’n eigen territorium afbakenen en dus zijn de doe-het-zelfzaken spekkoper. Maar ja, waar de eigenaren van koopwoningen hun vinexwijken verpesten met stevige dure hekken, kiezen huurders toch liever voor de goedkopere uitvoeringen. En dus is deze wijk bezaaid met schots en scheef geplaatste hekken en schuttingen, de een nog wankeler dan de ander. En als er weer eens een stevige herfststorm over het land heeft geraasd die de kreupelste omheiningen heeft laten sneuvelen, tja, dan zetten de bewoners ze gewoon weer overeind en spijkeren er een paar extra latjes tegenaan.

Sommige schuttingen laten zien dat het natuurlijk best leuk wonen is in zo’n groene wijk, maar dat de veiligheid dan nog weleens te wensen overlaat. En dus is er bij meerdere huizen, na de zoveelste insluiping, schrikdraad bovenop het hek aangebracht. Prachtig allemaal. Afijn, Jeruzalem in Amersfoort is mooi van lelijkheid en ergens ontzettend saai.

Maar net als ik de wijk wil verlaten, hoor ik opeens het geluid van spelende kinderen. Bewoners hebben een zwembad in de voortuin neergezet. Zo te zien mogen alle buurtkinderen daarvan gebruikmaken. En zo is er toch nog meer leven in Jeruzalem ontdekt. Godzijdank.