Brabanders ondertitelen op tv is Randstad-arrogantie

[The Lawspeaker]

Plat Brabants, zoals de tien mooiste woorden uit de wedstrijd Brabants Mooiste Woord, is misschien lastig te volgen voor Randstedelingen, maar zo praat de gemiddelde Brabander niet. © x

Brabanders ondertitelen op tv is Randstad-arrogantie

GASTOPINIE
Nederlandse omroepen vinden het normaal bijna elke Brabander op tv te ondertitelen. Alsof onze uitspraak onverstaanbaar is. Terwijl júíst in de Randstad onze taal wordt vertekend.
Brabanders praten anders dan Mokummers, Hagenezen of lieden uit ’t Gooi. Daarom vindt het omroepgezag in ons land het nodig dat beneden-Moerdijks altijd ondertiteld moet worden. Geen boer die het op camera over droogte heeft of hij wordt 'vertaald'. Zelfs vaak keurig Standaardnederlands sprekende Brabantse burgemeesters ontkomen er niet aan.

Dat die schriftelijke ondertiteling lang niet altijd vrij blijft van spelfouten, interesseert in Hilversum helemaal niemand. Vermoedelijk hebben ze niet eens in de gaten wat er mis gaat. Dat Brabanders al die dialecten uit de Randstad soms amper kunnen volgen, is bij de NOS-elite nog nooit onderwerp van discussie geweest. Het wordt tijd dat daarin eens verandering komt.

Discriminatie
Brabanders en andere beneden-sloters behoren niet tot een soort tweederangs volk binnen onze natie. Al lijkt dat af en toe wel zo, als je de foute grappen op radio en televisie moet geloven. Deze ons toebedeelde reputatie zorgt al voor ergernis in Brabant sinds we als ‘generaliteitsland’ werden uitgebuit en vernederd door alles wat maar uit 'Holland' kwam. Van boven de Moerdijk werd de beschaving, of wat daarvoor door moest gaan, naar Brabant geëxporteerd. Waarden en normen deugden destijds uitsluitend als ze in de Randstad waren uitgevonden.

Nog tot de jaren 50 van de vorige eeuw werden Brabanders gediscrimineerd bij het vervullen van bepaalde beroepen. Als ze katholiek waren, mochten ze bijvoorbeeld geen les geven aan openbare scholen en niet in de rechtbank worden benoemd. De restanten van die ontwikkeling bepalen nog altijd de verhouding tussen Brabanders en Randstedelingen. Op kapsones-Hollanders hebben we het in deze provincie niet zo.

Daar komt nog een ander aspect bij. Al jaren is er een uitspraak-verschuiving binnen het Nederlands aan de gang, waarbij de omroepen een niet uit te vlakken influencer zijn. Er verschijnen overwegend Randstedelingen in radio- en televisieprogramma’s, ‘bekendheden’ die de uitspraak van het Nederlands hoe langer hoe meer verdraaien. Daarbij worden we getrakteerd op allerlei klankvarianten, die als afwijking op een ‘normale’ uitspraak van klinkers, medeklinkers of combinaties daarvan worden beschouwd. Ook de nieuwslezers (m/v) en presentatoren (m/v) bezondigen zich op ruime schaal aan deze klankvertekening. Die combineren ze vaak met nasaal en geknepen stemgeluid en ingeslikte lettergrepen, waardoor er een schril gejengel ontstaat, dat ons gehoor onaangenaam belast.

Veel gehoorde vertekeningen zijn (fonetisch opgeschreven):

* Een tinkwagen met pich
* Arme gezinnen krijgen onderstuining
* Er werd een bejaarde fraauw aangevallen
* Dat is nou wel verleiden taid
* Dat gepest is nog niet afgelaupaah

Die taalverschuivingen en dat specifieke stemgebruik worden bij grote groepen Nederlanders - bijvoorbeeld jonge, hoog opgeleide vrouwen - als modieus gezien en in feite benut om zich te ‘onderscheiden’ van de rest. Tot ergernis van de Nederlanders die beneden de rivieren zijn geboren en getogen.

Toon zetten
Deze spraakvertekening maakt het voor Brabanders - én voor andere provincialen - steeds lastiger om Randstedelingen te volgen. Die vinden blijkbaar dat zij bij de uitspraak van het Nederlands de (irritante) toon kunnen zetten. Daarmee wordt ons een arrogante maatstaf opgedrongen,waarvan veel Brabanders niet zijn gediend. Zuiderlingen ondertitelen? Arroganter kan het niet. Andersom ligt eerder voor de hand.

* John Bindels uit Ulicoten is journalist en ergert zich met grote regelmaat aan de Randstadse arrogantie in ‘Hilversum’.

[The Lawspeaker]

Amy en Britt zijn niet trots op hun accent. /AW foto
31 OKT 2016

Brabantse jongeren schamen zich voor accent

Brabantse jongeren schamen zich zó voor hun accent, dat ze niet solliciteren op banen in de Randstad.
Zonder accent maak je meer kans op de arbeidsmarkt. Het is een stelling waar veel Brabantse jongeren met ja op lijken te antwoorden. Zij laten de banen in de Randstad aan hun neus voorbijgaan, omdat ze denken geen kans te maken tegenover anderen zonder tongval.Bovendien ervaren zij hun accent als plat en onprofessioneel, vertelt de 25-jarige Amy van der Heijden die uit Den Bosch komt. Zij vond een baan als psycholoog in Tilburg. „Mijn accent belemmert me en iedereen maakt er altijd opmerkingen over. Na mijn studie heb ik bewust gesolliciteerd in Brabant. Hier is iedereen aan het accent gewend, pas buiten Brabant merk je hoe groot het verschil is. Ik zou willen dat ik mijn accent kon uitzetten.”

Tongval
Van der Heijden schaamt zich voor haar tongval en kan tal van vriendinnen noemen die met hetzelfde gevoel worstelen. „Een van mijn vriendinnen is niet naar een sollicitatie gegaan toen ze hoorde dat er alleen maar kandidaten uit het westen op afkwamen. Tijdens mijn studie presenteerde ik graag. Eén project deed ik samen met een studiegenoot zonder duidelijk accent. We hebben de presentatie een paar keer doorgenomen en besloten toen dat hij het beter kon doen. Ik vond mezelf onprofessioneel.”De 29-jarige Britt van der Rakt uit Oss is dezelfde mening toegedaan: een accent helpt niet bij het vinden van een baan. Integendeel: het biedt minder toekomstperspectief. „Mijn uitspraak maakt me wel eens onzeker. Ik vind de tongval lomp en boers. Weet je wat ook gek is? Bekende Brabanders proberen zo snel mogelijk van hun zachte g af te komen. Die nemen logopedielessen, terwijl Ilse DeLange uit Twente op de Nederlandse televisie juist heel trots is op haar accent.”Voicecoach Kristel van Eijk herkent zich in het punt van Amy en Britt. Ook haar Brabantse accent heeft haar in het verleden werk gekost. „Een accent is bij radio en tv niet heel gebruikelijk, tenzij het een gimmick wordt, zoals bij Roy Donders. Terwijl je accent niets zegt over je competenties en je vaardigheden. Daar moet je juist trots op zijn.”

Weg met dat accent
De Nederlandse Vereniging voor Logopedie & Foniatrie kan niet vertellen of er sprake is van een stijging van het aantal Brabanders dat een logopediepraktijk binnenstapt om van zijn of haar accent af te komen. De laatste cijfers dateren volgens vestigingsmanager Boudewijn de Ridder van een jaar geleden. Bovendien zouden die cijfers mogelijk niet het juiste beeld laten zien, vertelt een Brabantse logopedist uit Den Bosch, die om privacy-redenen niet met haar naam in de krant wil. „Een accent wordt niet gezien als gezondheidsklacht of stoornis en het afleren wordt om die reden niet vergoed door de zorg-verzekeraar. Dit probleem hoor ik voornamelijk bij dertigers. Zij denken meer kans te maken op de arbeidsmarkt als ze de Nederlandse taal zonder accent spreken.” Maar ja, die kosten... „De wens onder Brabanders om hun accent af te leren is er, maar veel mensen laten logopedielessen achterwege omdat ze het uit eigen zak moeten betalen.”