Gedenktekens voor NL slachtoffers op Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn

**Your Old Comrade** · 12-05-2023, 09:29 PM

De Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn.Beeld Merlin Daleman

Op de Duitse oorlogsbegraafplaats waar ook SS’ers liggen, staan nu gedenktekens voor Nederlandse slachtoffers

Op een Limburgse begraafplaats voor Duitse soldaten werden maandag gedenktekens onthuld voor Nederlandse oorlogsslachtoffers. Het initiatief kwam tot stand na intensieve dialoog tussen Nederlandse en Duitse organisaties.

Jasmijn Huisman
4 december 2023, 18:36

In het Limburgse dorp Ysselsteyn ligt de Duitse militaire begraafplaats, waar duizenden Duitse soldaten zijn begraven. Ook liggen er ongeveer 550 stateloze en Nederlandse collaborateurs. Onder de Duitse soldaten zijn SS’ers. Ieder jaar in november, op Volkstrauertag, herdenkt Duitsland alle slachtoffers van oorlog en geweld – ook uit de Tweede Wereldoorlog.

Tot enkele jaren terug werden er die dag op de begraafplaats in Ysselsteyn bloemkransen gelegd. Dat kon rekenen op verzet van de Joodse gemeenschap in Nederland. Waarom krijgen de militairen een krans, ze hoeven toch niet te worden geëerd? Na een langdurige dialoog slaat het Duitse bestuur van de begraafplaats nu een nieuwe weg in.

“Er is een cultuurverschil in herdenken”, zegt Sebastian Kleve, woordvoerder van de Duitse ambassade in Nederland. “In Nederland heeft herdenken sneller de betekenis van iemand eren. Die component is in Duitsland minder aanwezig. In Duitsland worden er tijdens herdenkingen bloemkransen neergelegd om stil te staan bij slachtoffers. De Joodse gemeenschap in Nederland had kritiek op die kransen, omdat dat hier eerder verering betekent. Dus vroeg de gemeenschap of de Duitse Volksbund, de stichting die deze oorlogsgraven onderhoudt, dat niet anders kan doen.”

Niet alleen de Joodse gemeenschap had kritiek op de bloemkransen. Ook antifascistische organisaties protesteerden in 2018 dat de kranslegging ‘SS-verheerlijking’ was. De afgelopen jaren gingen Duitse en Nederlandse organisaties om tafel vanwege de ophef. Deelnemers waren de Volksbund, vertegenwoordigers van de Nederlandse Joodse gemeenschap en de Nederlandse Oorlogsgravenstichting. De Duitse ambassade in Nederland bemiddelde.

Alle slachtoffers worden herdacht
De laatste stap in het jarenlange proces is dat er in Ysselsteyn gedenktekens geplaatst zijn die de Nederlandse oorlogsslachtoffers symboliseren. “We willen de begraafplaats inclusiever maken door deze slachtoffers erbij te betrekken”, zegt Kleve. “En de Volksbund hoopt zo duidelijk maken dat álle slachtoffers worden herdacht op de militaire begraafplaats, niet alleen Duitse soldaten.”

In totaal zijn er vijf gedenkstenen, in de vorm van zuilen, geplaatst. Vier zuilen symboliseren ieder op een eigen manier de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Op één van de zuilen staat Scheveningen, als eerbetoon aan de Nederlandse verzetsstrijders die in het Scheveningse Oranjehotel gevangen werden gezet. Op de drie andere zuilen staan Amersfoort, Vught en Westerbork, waar de grootste concentratiekampen van Nederland waren gevestigd. Op de vijfde zuil prijkt een herdenkingstekst.

Duits-Nederlandse militaire samenwerking
Een andere reden om de zuilen te plaatsen, is de blik op de toekomst, zegt Kleve. “De coöperatie tussen het Nederlandse en Duitse leger is zo nauw en wordt dat misschien nog wel meer. Dan is het heel belangrijk dat Nederlandse en Duitse partijen ook samen kunnen herinneren.”

Dat de militaire samenwerking tussen Duitsland en Nederland voortduurt, werd recent weer bevestigd. Nog geen week geleden ondertekende minister van defensie Kajsa Ollongren met haar Duitse collega Boris Pistorius een nieuwe Declaration of Intent. Daarin staat de afspraak dat Nederlandse soldaten met materiaal van de Duitsers mogen trainen – veelal materiaal dat in Nederland niet beschikbaar is. In Münster is een bilateraal leger gestationeerd.

“Als er iets is wat wij kunnen doen aan een gezamenlijke toekomst, is het wel de Nederlandse oorlogsslachtoffers te herdenken op een van de grootste begraafplaatsen voor Duitse soldaten wereldwijd”, zegt Kleve. “Dit symbool is dan ook bedoeld als een stukje verzoening voor alle Nederlandse oorlogsslachtoffers.”